Gloeiend van trots legt de natuurkundige het nog één keer uit: “op het allerkleinste niveau van de kwantummechanica is alles tegelijkertijd een deeltje als een biljartbal en een golf als een rimpeling in het water.” Ik rol met mijn ogen en pak de afstandsbediening om weg te zappen. Het programma dat we kijken brengt: “het laatste nieuws uit de wetenschap”, maar gaat ervan uit dat ik als kijker nog niets van de wetenschap weet.
Het is alsof we bij een voetbalwedstrijd continu aan de kijker uit leggen wat buitenspel is. Ondertussen wordt bij American Football, als het al op Nederlandse TV is, “Neutral zone infraction” elke keer opnieuw uitgelegd. Blijkbaar is de aanname dat er maar één soort kijker is en dat die kijker wel buitenspel snapt en niet “Neutral zone infraction”. Dat iemand die American Football aanzet mogelijk de regels al kent is (blijkbaar) geen optie. Dat iemand die een wetenschapsprogramma aanzet al iets weet over golf-deeltjes dualiteit, is (blijkbaar) geen optie: het programma wordt gemaakt voor de gemiddelde kijker en dat is nou eenmaal een kijker die buitenspel wel en golf-deeltjes dualiteit niet kent.
Bij programma’s gemaakt door de NPO is die aanname van de gemiddelde kijker gek, want de NPO is er, volgens hun eigen slogan: “speciaal voor iedereen”. Of volgens de site van de rijksoverheid:
Programma’s van de publieke omroep mogen niet alleen gemaakt worden voor het grote publiek. Ook voor kleinere doelgroepen - bijvoorbeeld liefhebbers van kunst en cultuur – moeten er programma’s worden gemaakt. Dat geldt ook voor de verschillende bevolkingsgroepen.
In de hoek van de muziek wordt die diversiteit erkend: “Sterren muziekfeest op het plein met Jan Smit” en “Pauls passie voor Bach” bestaan naast elkaar. Bij zowel sport als wetenschap is die diversiteit er echter niet. Bij sport is de aanname dat de gemiddelde kijker de regels van voetbal wel, maar die van American Football niet, snapt. De kleinere doelgroep: “liefhebbers van Bach” worden wel bediend door de publieke omroep maar “liefhebbers van American Football”, of “bovenmatig in wetenschap geïnteresseerden” helaas niet.
Bij wetenschap is er met door de NPO gemaakte programma’s als “De Kennis van Nu” en ingekochte programma’s als COSMOS wel TV voor de gemiddelde kijker die (nog) niet veel van wetenschap weet, maar niet voor kijkers die zich al in wetenschap verdiept hebben. Zeg maar het equivalent van “Pauls passie voor Bach” maar dan op het gebied van wetenschap.
Ik heb aan een aantal wetenschapsprogramma’s mee mogen werken en kreeg dan de opdracht: “leg het uit alsof je het aan je moeder uitlegt[1]”. Dat levert mooie TV op voor alle (nog) niet-wetenschappers van deze wereld. Maar mensen die al langer in wetenschap geïnteresseerd zijn, en de golf-deeltjes dualiteit al kennen, zappen weg. Voor die mensen wil ik wel eens een TV programma opnemen waarbij de vraag is: “leg het uit alsof je het aan een collega uit een ander vakgebied uitlegt.” Dat je daarbij aanneemt dat de kijker de middelbare schoolkennis van je vakgebied al kent, COSMOS al gezien heeft en je dus direct de inhoud van je onderzoek in kan duiken. Dan krijg je een programma waarbij
Ik, als blijkbaar niet gemiddelde tv kijker, zou blijven kijken.
[1] Waar een gigantische bak sexisme in zit. Alsof je moeder niet veel van een wetenschappelijk onderwerp kan weten… Je zal maar tegen het kind van Ionica Smeets of Susan Steele-Dunne zeggen “alsof je het aan je moeder uitlegt…”.
[2] In een eerdere versie van dit blog had ik, mijn fout, per ongeluk Franklin Theodore Roosevelt in plaats Franklin Delano Roosevelt als expertise van Sara Polak genoemd.